Осы хат арқылы Сіздерді 2024 жылғы 1 қаңтарда:

• Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2019 жылғы 30 наурыздағы қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы Экспорттық-импорттық валюта бақылау ережелерінің” (бұдан әрі – № 42 ереже) күші жойылады. 

• 09.2023ж Ұлттық Банк Басқармасының қаулысы арқылы және ҚР Қаржы министрінің 04.10.2023ж. № 1054 бұйрығымен бірге бекітілген Қазақстан Республикасындағы экспорттық-импорттық валюта бақылаудың жаңа ережелері (бұдан әрі – № 78 ереже) күшіне енеді;

          Қазақстан Республикасының “Заңсыз сатып алынған активтерді мемлекетке қайтару мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” 2023 жылғы 12 шілдеде қабылданған Заңы (бұдан әрі – Заң) № 78 ережелерін әзірлеу және бекітудің негізі болып табылады, оған сәйкес 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап резиденттердің ұлттық және (немесе)  шетелдік валютаны Ұлттық Банктен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетіне (бұдан әрі – МКК, ҚМ) репатриациялау жөніндегі талаптарды орындауын бақылау функциясын беру жөніндегі норма күшіне енеді.

          2024 жылғы 1 қаңтардағы №78 ережелерге сәйкес экспорттаушылар мен импорттаушылар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының уәкілетті банктері орындайтын экспорттық-импорттық валюталық бақылау нормалары енгізіледі. 

1. Келесі валюталық шарттар есептік тіркелуге жатады:

• валюталық шарт талаптарына сәйкес ҚР шекарасы арқылы тауарларды тасымалдауды көздемейтін;
• электрондық ақшаны сатып алу немесе өтеуді көздейтін.

2. Егер экспорттаушы немесе импорттаушының 1-тармақта көрсетілген 2024 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 50 000 (елу мың) АҚШ доллары баламасындағы немесе шарт сомасы көрсетілмеген әрекеттегі валюталық шарты болатын болса:

          1) Экспорттаушы немес импорттаушы есептік нөмірді алу үшін уәкілетті банкке  (бұдан әрі – УБ) 01/04/2024ж. кешіктірмейтін мерзімде, бірақ төлемді жүргізгенге дейін немесе осындай шарт бойынша басқа міндеттемелерді орындағанға дейін жүгінеді;  

          2) егер осындай валюталық шарт бойынша төлемдер соның ішінде басқа да УБ-де жүргізілген болса, экспорттаушы немесе импорттаушы төлемді жүргізбес бұрын есептік тіркеу банкіне 01/01/2024 ж. дейін осындай төлемдер жүргізілген және міндеттемелерді орындау жөніндегі ақпарат ескерілген уәкілетті банк растаған валюталық шарттың қолданылу мерзімінің бүкіл кезеңінде жүргізілген төлемдер және тұтастай алғанда міндеттемелердің өзге де орындалуы туралы ақпаратты ұсынады. Егер басқа УБ-да осындай валюталық шарт бойынша төлемдер жүргізілмеген болса, экспорттаушы/импорттаушы есептік тікеу УБ-ға мұндай валюталық шарт бойынша басқа банктерде төлемдер оның барлық қолданылу мерзімінде жүргізілмегені туралы қолмен жазылған жазбаша растаманы береді.

          3) Есептік тіркеу УБ экспорттаушы немесе импорттаушыдан төлемдердің жүргізілгенін және осындай валюталық шарт бойынша басқа міндеттемелерді растайтын құжаттарды, ақпараттарды алғаннан кейін Қазақстан Республикасының Ұлттық банкіне оның барлық әрекет ететін кезеңі бойы, соның ішінде 2024 жылғы 1 қаңтарға дейін орындалған міндеттемелерді ескере отырып, есептік нөмірі бар валюталық шарт бойынша міндеттемелерді орындау туралы шоғырландырылған ақпаратты жолдайды.

3. Есепке алу нөмірі бар валюталық шарттар бойынша репатриациялау мерзімінің орындалуын бақылау тәртібі:

          1) УБ тарапынан Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне репатриациялау мерзімі бұзылған есепке алу нөмірі бар валюталық шарт бойынша банктік бақылаудың дербес карточкасын беру мерзімі бұзылған айдан кейінгі есепті айдың 15-күніне дейін қысқартылды;

          2) УБ-ға экспорттаушы/импорттаушы өздерінің клиенттерінің, ВЭД қатысушыларының мекенжайына экспорт немесе импорттау шарты бойынша міндеттемелерді орындау мерзіміне әсер ететін немесе растайтын құжаттарды ұсынуға арналған сұратуларды және тиісінше, ВЭД қатысушыларының репатриация талаптарын ықтимал бұзу фактілерін клиенттермен алдын ала пысықтайтын нормалар алынып тасталды. Банк бақылауының дербес карточкасын алғаннан кейін ВЭД қатысушыларының, репатриациялау мерзімін бұзушының атына сұратуды Мемлекеттік кірістер комитеті мен оның аумақтық бөлімшелері жібереді;

          3) ВЭД қатысушыларының әкімшілік жауапкершіліктері күшейтілді:

• валюталық шарт бойынша репатриациялау мерзімі бұзылғаны үшін;
• экспорттау немесе импорт жөніндегі шарт бойынша міндеттемелерді (тауарлардың декларацияларын (бұдан әрі – ТД) орындау мерзімдерін растайтын немесе әсер ететін құжаттарды есептік тіркеу банкіне уақтылы ұсыну, тауарларды әкелу және жанама салықтарды (бұдан әрі – ТӘӨ), электрондық шот-фактураларды (бұдан әрі – ЭШФ) төлеу туралы өтініштер, орындалған жұмыстардың актілерін, репатриация мерзімдерін ұзарту туралы қосымша келісімдерді және т. б.),бірақ бейрезиденттің экспорттаушы немесе импорттаушы алдындағы орындамаған міндеттемелерінің сомасы баламасында 50 000 (елу мың) АҚШ долларынан асқан репатриация мерзімі аяқталған айдың соңғы күнінен кешіктірмей. ВЭД қатысушыларының экспорт немесе импорт жөніндегі шарт бойынша міндеттемелерді орындау мерзімдерін растайтын немесе әсер ететін құжаттарды уақтылы ұсыну жөніндегі міндеті № 78 ережелердің 17-тармағында көзделген. Бұрын аталған норма № 42 Қазақстан Республикасының экспорттық-импорттық валюта бақылауды жүзеге асыру ережелерінде көзделген болатын.  

          Осылайша репатриация мерзімдері 2023 жылғы желтоқсан айында бұзылатын есептік нөмірлері бар валюталық шарттар жөніндегі № 78 ережеге сәйкес УБ-ға ВЭД қатысушыларының атына құжаттарды ұсыну талап етілмейді.   Есептік тіркеудің уәкілетті банктері валюталық шарт бойынша репатриациялау мерзімін бұзу туралы шешім қабылдаған кезде банктік бақылаудың дербес карточкасын қалыптастыру сәтінде мұндай банкте экспорт немесе импорт шарты бойынша дерекнамада бар валюталық бақылау құжаттарын басшылыққа алатын болады.

          Осыған байланысты ВЭД қатысушыларының қызмет көрсететін УБ-ға экспорт немесе импорт шарты бойынша толық ақпаратты/құжаттарды, яғни Қазақстан Республикасында экспорттық-импорттық валюталық бақылауды жүзеге асыру ережелерінде көзделген мерзімдерде уақтылы ұсынуы өзекті мәселе болып табылады. МКК (оның аумақтық бөлімшелері) атына валютаны репатриациялау жөніндегі талаптарды бұзу жөніндегі материалдардың берілгенін ескере отырып, Жоғарыда айтылғандар ВЭД қатысушылары жіберген бұзушылықтар туралы ақпаратты ҚБ тарапынан негізсіз (артық) жіберу жағдайларын болдырмайды.

4. Экспорттаушы немесе импорттаушы валюталық бақылау құжаттары ретінде ұсынған уәкілетті банктің (оның филиалының) ақпараттық жүйесінде ТД, ЭШФ, ТӘӨ болмаған кезде Мемлекеттік кірістер органының аумақтық бөлімшелерінің мемлекеттік кірістер органының ақпараттық жүйесінде ТД, ЭШФ, ТӘӨ болуы туралы анықтаманы ұсыну рәсімі алынып тасталды.

5. ВЭД қатысушысы бір банктен екінші банкке қызмет көрсететін есептік нөмірі бар валюталық шарттың рәсімін өзгертті. Бұл ретте
жаңа есептік тіркеу банкі жаңа есептік тіркеу Банкінің сұратуына жауап ретінде жіберілген осындай валюталық шарт бойынша міндеттемелердің орындалуы туралы ақпаратпен валюталық шартты есептен шығару туралы алдыңғы есептік тіркеу банкінен хабарлама алғанға дейін төлемдер мен ақша аударымдарын жүргізбейтініне сіздердің назарларыңызды аударамыз.

6. Уәкілетті банктерден келіп түскен банктік бақылаудың дербес карточкаларын қарау және ВЭД қатысушыларына қатысты тиісті бақылау рәсімдерін (оның ішінде репатриация мерзімі 2024 жылдың қаңтарына дейін аяқталған шарттар бойынша) МКК органдары жүзеге асыратын болады.

          Сонымен қатар көрсетілген мерзімдерді ескере отырып, оларды өзгертілген рәсімдерге сәйкес келтіру үшін өз процестерін тиісінше қайта қарау (өзектендіру) мақсатында банк клиенттері, ВЭД қатысушылары № 78 ереже нормаларын мұқият зерделеу қажеттігін атап өтеміз.